شناسایی ریسک های موجود در عملیات تجارت الکترونیک و مدیریت ریسک با توجه به زیر ساخت های فناوری اطلاعات، مطالعه ی موردی سازمان بورس اوراق بهادار

تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از مهمترین جنبه های نوآوری در انجام فرآیندهای کسب و کار، توسط سازمانها و شرکتهای زیادی در سطح جهان به کار گرفته شده است . سازمانهای کوچک و متوسط به عنوان بخش عمده اقتصادی هر کشوری، نقش اساسی در بهبود و ارتقاء شاخص های اقتصادی دارند و به همین دلیل اتخاذ روشها و ابزارهای نوآورانه و نوین انجام فرآیندها و امور کسب و کار مانند تجارت الکترونیکی نقش مهمی در موفقیت این گونه سازمانها خواهد داشت. براثر رشد انفجار گونه فناوری ارتباط اطلاعاتی، تجارت الکترونیکی در صف مقدم تحولاتی قرار گرفته که شیوه انجام فعالیت های بازرگانی را تغییر می دهد. تجارت الکترونیکی انقلاب صنعتی قرن بیستم و یکم نامیده می شود که با پیدایش اینترنت به سرعت رو به پیشرفت و گسترش نهاده است. در تجارت الکترونیکی، اطلاعات و خدمات به کمک شبکه های کامپیوتری خرید و فروش و یا تبادل می شود. خرید و فروش می تواند عمده یا خرده کالای فیزیکی یا غیرفیزیکی مانند کتاب یا نرم افزار ارائه سرویس های گوناگون به خریداران مانند مشاوره های پزشکی یا حقوقی و دیگر مواد بازرگانی مانند مناقصه ها و مزایده ها و یا خرید و فروش اطلاعات بین سازمان ها، سازمان ها با افراد یا بین افراد باشد(میسرا 2002). به طور کلی می توان تراکنش های مالی، بازرگانی، اطلاعاتی و خدماتی را میان موسسات، خریداران و جوامع مجازی را در قالب تجارت الکترونیکی گنجاند. با توجه به گستره بزرگ تجارت الکترونیکی، تعابیر و تعاریف بی شماری از آن شده که از جمله مهمترین آنها میتوان به تعریف زیر اشاره کرد. تجارت الکترونیکی عبارت است از انجام کلیه عملیات خرید، فروش و مبادله کالا، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت می باشد که ممکن است در بسیاری از موارد جنبه انتفاعی و یا مبادلات مالی نداشته و اساساً سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره باشد(توربان 2000). در صنعت خدمات تجاری، ارائه خدمات به مشتریان از طریق اینترنت پدیده در حال رشدی است (اریکسون و همکاران، 2005 ). از آنجا که مشتریان برای استفاده از تجارت الکترونیکی بایستی الگوهای رفتاری خود را تغییر دهند، استفاده از این فنآوری میتواند پیچیدگی های زیادی داشته باشد. در سال های اخیر، پیشرفتهای فن آوری اطلاعات، شیوه انجام عملیات تجاری را به شکل بنیادین، تغییر داده و مشتریان میتوانند به صورت شبانه روزی فعالیت های بانکی خود را انجام دهند(اریکسون و همکاران، 2005 و سایار و ولف، 2007 ). تجارت الکترونیکی، به مشتریان اجازه میدهد که از طریق سیستم های تحت وب، سریعتر و با هزینه کمتر در مقایسه با سیستم سنتی و بدون محدودیت زمانی و مکانی، تعاملات الکترونیکی تجاری گسترده داشته باشند (کراتر و فالانت، 2008 ). ریسک به معنی امکان زیان و خسارت دیدن است‏. ریسک در یک موسسه مالی‏ عبارت است از عدم اطمینان نسبت به وضعیت مورد انتظار دارایی‏ها.از آنجایی که بانک‏ها بخش عمده‏ای از موجودی‏ خود را در دارایی‏های حساس به نسبت بهره سرمایه‏گذاری‏ می‏کنند،لذا با انواع مختلفی از ریسک مواجه هستند.با توجه به این واقعیت که حمایت صنعت بانکداری در گرو پذیرا بودن ریسک است،پرهیز از آن ممکن نبوده و تنها می‏توان آن را مدیریت کرد.بنابراین،می‏بایست‏ ریسک‏هایی را که یک موسسه مالی ممکن است با آنها مواجه باشد،شناسایی کرد و در جهت مدیریت آنها شناخت‏ بهتری را بدست آورد(بیک زاد 1388). تجارت الکترونیک، همچون دیگر سایر نوآوری ها، با موانع بسیاری در پذیرش مواجه شده است. از آنجا که موفقیت یا شکست این فنآوری به میزان پذیرش مشتریان بستگی دارد، ضروری است که عوامل تأثیر گذار بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان بررسی شود (ابوشناب و پیرسون، 2007 ). شناسایی عواملی که بر قصد افراد به استفاده از خدمات تجارت الکترونیکی تأثیر می گذارند، به شرکت ها کمک می کند تا عکس العمل مناسبی نسبت به این عوامل نشان دهند و استراتژی های بازاریابی خود را برای ارتقای این تجارت، که برآورده کننده نیازهای مشتریان باشد به کار گیرند (وانگ و همکاران، 2009 ). در صورت پذیرفته شدن عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، بانک های خارجی نیز وارد بازار داخلی خواهند شد و با خود، نوآوری هایی در خدمات مالی همراه با مزایای عمده ای در صنعت بانکداری و نیز تجارت الکترونیک خواهند آورد. بنابراین، لازم است بانک ها نحوه ارائه خدمات خود را با تغییرات فن آوری جهانی تطبیق داده و بر اساس استاندارهای صنعت بانکداری، در سطح بین المللی به ارائه خدمات بپردازند. سازگاری با یک تکنولوژی جدید به تغییر در نگرش،مهارتها، سطوح عملکرد و یادگیری در زمینه اینکه تجارت الکترونیکی و فناوری اطلاعات چه چیزی به سازمان‏ عرضه می‏کنند،نیاز دارد.یکی از موانع عمده بکارگیری اینترنت فقدان تخصص‏ داخلی است.بسیاری از سازمانها تمایل دارند تا بکارگیری تکنولوژی جدید را تا زمان کسب تخصص داخلی کافی به تعویق بیندازند.اگر کارکنان در مورد تجارت الکترونیکی دانش کافی داشته باشند سازمان تمایل بیشتری جهت بکارگیری‏ تجارت الکترونیکی خواهد داشت(ماکتی 2000). برخی معتقدند که مهمترین‏ ریسک‏های تجارت الکترونیک عبارتند از(بیک زاد 1388): 1)ریسک استراتژی. 2)ریسک تجاری. 3)ریسک امنیتی. 4)ریسک شهرت. 5)ریسک عملیاتی در واقع تجارت الکترونیکی عبارت است از بهبود فرآیندهای کلیدی کسب و کار با استفاده از فناوری اینترنت. امروزه، اغلب شرکت ها اهمیت این نوع تجارت را دریافته و تبدیل تجارت سنتی به تجارت الکترونیکی را آغاز کرده و بسیاری در این راه نیز موفق بوده اند. این سازمان های پیشتاز، به منظور ارائه خدمات به مشتریان، توزیع و ارائه محصولات، حفظ مشتریان موجود و جذب مشتریان جدید، فرآیندهای تجاری خود را بر اساس شبکه های اینترنت بنا نهاده اند. دسترسی همگانی به شبکه های اینترنت، سطح انتظارات مشتریان را در زمینه خدمات پشتیبانی و پاسخ گویی به نیازهای آنها، افزایش داده است. از جمله این انتظارات، افزایش دقت و خدمات شبانه روزی است. پاسخ گویی به این توقعات، پشتیبانی همه جانبه و قابل انعطاف مبتنی بر یک زیر ساخت قدرتمند را طلب می کند تا بتوان در چارچوب آن، خدمات مشاوره ای جهانی را توسط خبرگانی که دانش خاص هر صنعت را دارند، در اختیار مشتریان قرار داد. افزون بر آن، نرم افزارهای واسط که اهداف و مدل تجاری سازمان یا شرکت را تعریف می کنند و از طریق آنها، دستیابی به سرور های مطمئن و نرم افزارهای کاربردی میسر می شود، از جمله ضروریات این ساختار به حساب می آیند، بدیهی است، بستر الکترونیکی قابل اعتماد و مناسب، لازمه ایجاد امکانات مذکور است که از اولویت های پیاده سازی تجارت الکترونیکی محسوب می شود. نکته قابل توجه دیگر در ایجاد و توسعه زیرساخت های تجارت الکترونیک، پویایی آن است، زیرا از آنجا که کسب و کار تجاری در سطح جهان همواره دچار تغییرات راهبردی و تاکتیکی خواهد شد، مدل زیرساخت تجارت الکترونیک نیز باید پویا و دینامیک باشد، به نحوی که با تغییرات فرآیندهای کسب و کار و سیستم های مرتبط با آن، مدل انتخابی به سهولت با تغییرات مذکور تطبیق کند.در نتیجه، تنها با انتخاب یک زیرساخت فنی مناسب می توان، پویایی زیرساخت تجاری محکم و پایدار را تضمین و پیاده سازی کرد.